Trong dịp Tết Nguyên Đán vừa qua, khoa Hô Hấp 1 - Bệnh viện Nhi Đồng 2 đã tiếp nhận 03 trường hợp trẻ bị dị vật đường thở (DVĐT), được nội soi hô hấp để lấy dị vật. Các trường hợp đều dưới 3 tuổi, đây cũng là lứa tuổi thường gặp (chiếm 74,5% theo nghiên cứu tại BV Nhi Đồng 2 năm 2019). Hai trường hợp dị vật là hạt dưa, một trường hợp là hạt đậu phộng. Và trường hợp mới nhất chiều nay các Bác sĩ mới vừa gắp thành công 01 ca hóc hạt dưa nữa, em sặc từ mùng 4 Tết.

Ngoài việc gây bít tắc đường thở, điều nguy hiểm là các loại hạt này có tinh dầu, khi vào đường thở sẽ gây tình trạng viêm rất nặng. Vì vậy trẻ cần phải được nội soi phế quản gắp dị vật ra ngay. Dị vật đường thở là một tình huống cấp cứu thường gặp ở trẻ em, đặc biệt là ở trẻ nhỏ, nó có thể đe dọa đến tình mạng của trẻ do dị vật làm tắc nghẽn đường thở dẫn đến thiếu oxy.

Thời gian này trẻ được ở nhà không phải đến trường, ba mẹ đôi khi không thể giám sát trẻ thường xuyên, dễ dẫn đến những những tình huống không mong muốn. Do đó, ba mẹ không nên lơ là thiếu cảnh giác và cần có những kiến thức nhằm biết cách xử trí khi trẻ bị hóc dị vật.

* Những dấu hiệu nghi ngờ DVĐT là gì???

• Thường xảy ra đột ngột, trên trẻ trước đó hoàn toàn khỏe mạnh, sinh hoạt bình thường

• Trẻ có biểu hiện cơn ho sặc sụa dữ dội, khó thở, tím tái. Một số trẻ kèm theo hoảng loạn, kích động. Trẻ lớn hơn, có thể ôm cổ và ra dấu hiệu đang bị nghẹn ở cổ

• Nếu dị vật gây tắc nghẽn hoàn toàn đường thở, trẻ sẽ có biểu hiện suy hô hấp, tím tái, ngưng tim.

Dị vật hạt dưa

* Biến chứng có thể gặp khi bị DVĐT

• Biến chứng cấp tính: xảy ra ngay lập tức, trẻ có khó thở. Nếu không kịp thời xử trí sẽ dẫn đến ngạt thở.

• Biến chứng lâu dài: dị vật có thể bị bỏ quên (qua giai đoạn ho sặc sụa ban đầu, trẻ sẽ cảm thấy thoải mái và giảm kích thích hơn do dị vật đã đi xuống dưới, nếu trẻ không được chứng kiến bởi người lớn trước đó thì sẽ bị bỏ qua) dẫn đến trẻ ho kéo dài, viêm phổi tái diễn....

* Cách xử trí khi trẻ bị hóc dị vật:

- Nếu trẻ còn hồng hào, khóc được, nói được, la hét, không khó thở, cha mẹ nên đặt ở tư thế ngồi thở, giữ yên trẻ và đưa đến bệnh viện ngay.

- Nếu trẻ tím tái, khó thở, không khóc hoặc khóc yếu, cha mẹ nhanh chóng gọi cấp cứu, người hỗ trợ và tiến hành thủ thuật vỗ lưng, ấn ngực.

* Đối với trẻ dưới 2 tuổi, thao tác vỗ lưng, ấn ngực được thực hiện như sau:

• Đặt trẻ nằm sấp, đầu thấp trên cánh tay trái, giữ chặt đầu và cổ trước bằng bàn tay trái. Dùng ngón trỏ và ngón giữa tay trái đẩy cằm trẻ lên cho cổ ưỡn tránh gập đường thở

• Dùng gót bàn tay phải vỗ 5 cái thật mạnh vào lưng trẻ ở khoảng giữa hai bả vai.

• Sau đó, lật ngửa trẻ sang tay phải, nếu trẻ còn khó thở, tím tái, dùng hai ngón tay trái ấn mạnh ở vùng 1/2 dưới xương ức 5 cái.

• Nếu dị vật vẫn chưa rơi ra ngoài, hãy lật người trẻ lại tiếp tục vỗ lưng. Luân phiên vỗ lưng và ấn ngực cho tới khi dị vật rơi khỏi đường thở hoặc trẻ khóc được.

Thủ thuật vỗ lưng ấn ngực

* Đối với trẻ lớn (từ trên 2 tuổi) thì làm thủ thuật Heimlich:

• Trường hợp trẻ còn tỉnh:

Đứng hoặc quỳ phía sau, vòng 2 tay qua người trẻ

Đặt 1 bàn tay (nắm đấm) dưới mũi ức

Đặt bàn tay kia ôm lấy nắm đấm

Ấn bụng mạnh hướng từ trước ra sau và từ dưới lên trên 5 lần

Kiểm tra miệng lấy dị vật nếu có

Nếu vẫn còn tắc nghẽn thì tiếp tục lặp lại ấn bụng như trên

Thủ thuật Heimlich

• Trường hợp trẻ hôn mê, bất tỉnh:

Đặt trẻ nằm ngửa.

Người sơ cứu quỳ gối, tựa hai chân hai bên đùi trẻ. Nắm 2 bàn tay thành nắm đấm, đột ngột ấn vào dưới xương ức của trẻ.

Ấn mạnh từ dưới lên trên 5 cái liên tiếp.

Sau đó kiểm tra đường thở. Nếu dị vật vẫn chưa rơi ra ngoài thì tiếp tục làm lại các bước trên cho đến khi dị vật rơi ra hoặc đội cấp cứu tới.

* Phòng ngừa dị vật đường thở:

Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ khuyến cáo người chăm sóc trẻ

• Không nên cho trẻ dưới 4 tuổi ăn những thức ăn cứng hoặc tròn như: kẹo, đậu phộng, nho, các loại hạt…

• Trẻ nên được ngồi thẳng khi ăn, và phải được giám sát bởi người lớn.

• Trẻ nên được hướng dẫn cách nhai kỹ thức ăn và tránh la hét, nói cười, chạy nhảy hay khóc khi ăn.

• Để xa tầm tay trẻ những vật dụng hay những mảnh đồ chơi nhỏ.

Đôi khi NGĂN CẤM không phải là lấy đi tuổi thơ của trẻ mà để bảo vệ, cho trẻ sự an toàn và chăm sóc tốt nhất có thể. Khi trẻ có biểu hiện hóc dị vật, sau khi thực hiện các bước cấp cứu tại nhà, phụ huynh nên đưa trẻ đến bệnh viện ngay, để được xử trí kịp thời.

Tổng hợp: BS.CK1 Đoàn Thị Thanh Hồng - Khoa Hô hấp 1